Onze zoon van 9 jaar zegt erg gemakkelijk dat hij iets niet kan. Hij kan niet alleen naar school, kan nog geen boodschap halen in de winkel die dichtbij is. Het werkt niet om hem te zeggen dat hij zich niet moet aanstellen en het gewoon moet gaan doen. Hij kan dan helemaal in de stress schieten en zich helemaal aan mij vastklampen. Hoe zorg ik ervoor dat hij wat zelfredzamer wordt?
Het kan voor ouders erg vervelend zijn als hun kind veel dingen niet durft. Zeker als je om je heen ziet dat kinderen van zijn leeftijd er hun hand niet voor omdraaien om zelfstandig dingen te doen. Waarom doet je kind dingen niet die anderen allang kunnen? Daarvoor zijn meerdere redenen te noemen.
In de eerste plaats bestaan er nu eenmaal grote verschillen tussen kinderen. De een is met alles haantje de voorste en een ander kijkt liever de kat uit de boom. De meeste kinderen zitten hier ergens tussen in. Vaak worden de verschillen kleiner naarmate kinderen ouder worden. Als deze jongen, ik noem hem Gerald, zegt dat hij iets niet kan, dan is hij er mogelijk nog niet aan toe om dingen zelfstandig te doen. Het kan zijn dat het helemaal zijn aard is om het rustig aan te doen en hij niet zoveel drang heeft om van alles in zijn eentje te ondernemen. De zorg van een ouder iemand laat hij zich graag aanleunen. Het voelt goed als een ander hem helpt.
Het kan ook zijn dat Gerald niet goed overziet wat hij moet doen. Hij is bang te vergeten hoe het moet met afrekenen in de winkel. Of dat er door zijn toedoen een ongeluk komt bij het alleen naar school gaan. Het niet goed weten levert onzekerheid op en boezemt angst in. En de angst leidt tot vermijden van datgene waarvan hij niet zo zeker is. Vandaar dat hij zegt het niet te kunnen. Als hij het niet alleen hoeft te doen, weet hij zeker dat het goed gaat.
Het is ook mogelijk dat het Gerald te goed uitkomt om niet zoveel te kunnen. Met andere woorden: het werkt belonend omdat het hem extra speeltijd oplevert als hij een klusje niet kan. Het is gezelliger als hij begeleid wordt naar school. Zelfstandig worden betekent het kwijtraken van dit soort prettige dingen. Vandaar dat hij in verzet schiet.
Het is belangrijk dat Gerald zelfstandig dingen gaat ondernemen en niet te afhankelijk blijft. De kern van het opvoeden is immers om ervoor te zorgen dat je kind je niet meer nodig heeft.
Bij de meeste kinderen is er een natuurlijke drang om dingen zelf te doen. Dat begint op de peuterleeftijd met 'selluf doen'. De meeste kinderen willen graag groot worden en denken zelf heel wat aan te kunnen. Is die ontwikkelingsdrang niet zo duidelijk aanwezig, dan is er stimulans van ouders nodig. Ze kunnen hun kind helpen om stap voor stap dingen onder de knie te krijgen.
Dit begeleiden kost tijd. Meestal is het voor ouders veel gemakkelijker om dingen zelf maar even te doen. Ze kunnen het vaak sneller en beter. Toch leert Gerald er niets van als zijn ouders altijd 'moeilijke' dingen uit handen nemen. Hij moet leren om zelfstandig te worden.
Hoe? Niet door eenvoudigweg te zeggen dat hij het best in zijn eentje kan: alleen naar school fietsen, alleen zijn kamer opruimen, alleen zijn rubberboot leeg laten lopen.
De kans is namelijk groot dat hij het echt nog niet kan overzien en niet weet hoe hij het moet aanpakken. Willen zijn ouders Gerald zelfstandiger laten worden, dan kunnen ze het beste taken of klussen een keer samendoen en tussendoor vragen wat hij ervan denkt .'Wat zou je nu moeten doen om je kamer op te ruimen?' Zo nodig kunnen ze aanvullen wat hij vergeet. Dit stimuleren om zelf na te denken is beter dan steeds weer te antwoorden op zíjn vraag wat er moet gebeuren. Dan blijft hij nog afhankelijk van de antwoorden van ouders.
Als iets nog te moeilijk is, is dit opdelen in stukjes belangrijk. Een taak bestaat namelijk altijd uit verschillende onderdelen. Wat moet er gebeuren om zelf je kamer op te ruimen? Rondslingerende was moet in de wasmand. Losse papieren in de papierbak. Los speelgoed in de kast. Knuffels gaan in bed. Het dekbed moet netjes over het matras gelegd worden. Ziezo, klaar is Kees.
Bij de meeste klussen zijn niet alle onderdelen even moeilijk. De weg naar school bestaat uit gemakkelijke rechte stukken, een weg die moet worden overgestoken, en een onoverzichtelijke kruising. Om een kind te leren iets onder de knie te krijgen, kan hij het beste onder wakend oog successen opdoen met de gemakkelijkste dingen. Hij mag beslissen of het veilig is om die simpele kruising over te steken. Lukt dat, dan is dat goed voor zijn zelfvertrouwen, wat weer goed is om andere dingen onder de knie te durven krijgen.
Ook minder leuke klussen kan een kind leren aanpakken. Het is te gemakkelijk om snel het bijltje erbij neer te gooien en te zeggen dat het toch niet lukt om bijvoorbeeld de rubberboot leeg te laten lopen. Inderdaad is het op het laatst best lastig, maar het grootste stuk kan hij al wel zelf. Het is belangrijk dat hij dit leert opknappen. Zo helpt hij - voor zover hij kan - mee om de lasten te dragen en geniet hij niet alleen de lusten. Dit draagt bij aan zijn karaktervorming.
Het helpt kinderen als ouders vertrouwen uitspreken dat ze iets echt wel kunnen en het zo nodig een keer voordoen. Dit bemoedigt en brengt hen verder. Als een vervelende of moeilijke taak klaar is, geeft dat voldoening.
Om zelfredzaam te worden zal een kind aanvankelijk toekijken hoe een ouder het doet. Later zal de ouder toekijken en zien hoe een kind het aanpakt. Zo nodig om bij te springen, maar vaak gaat er al veel goed als kinderen het zelf doen.
Deze website gebruikt cookies. Door gebruik te maken van deze website, geef je aan akkoord te zijn met het gebruik van cookies. Lees meer