Opstandige puber

Onze zoon van 15 jaar is erg opstandig. Hij gaat in tegen bijna tegen alles wat wij zeggen. Niets is goed, hoe aardig je het ook probeert. Het lijkt wel alsof wij lucht zijn, want hij gaat gewoon zijn eigen gang. We maken ons zorgen over zijn vrijetijdsbesteding, vooral met zijn vrienden. Hem erop aanspreken helpt niet. We zijn in een negatieve cirkel beland. Hoe kunnen wij het nog goed doen?

Het kan voor ouders erg moeilijk zijn als hun kind flink in de puberteit komt. Er zijn pubers die tegen van alles aan schoppen, regels aan hun laars lappen, bij het minste of geringste grove taal uitslaan. Vaker gaat dit gepaard met onmatig drank- en mediagebruik. Alles moet kunnen. Zeker als ze bij vrienden zijn. Waarschuwingen van ouders lijken niet binnen te komen. Ze maken het liefst zelf de dienst uit.

Eerst kort iets over de ontwikkeling. In de puberteit verandert er lichamelijk veel. Kinderen gaan zich losmaken van ouders, mede door een hogere hormoonproductie. Ze moeten steeds meer op eigen benen staan en een eigen mening hebben, maar ze weten nog zo weinig. Een ding is wel zeker: zij willen niet langer het verlengstuk van ouders zijn. Middenin alle onzekerheden gaan pubers hun eigen weg vinden. Daarbij staat hun eergevoel onder spanning. Ze zijn kwetsbaar en gevoelig voor kritiek. Commentaar komt al snel als een afwijzing over. Vandaar dat goedbedoelde opmerkingen van ouders al snel verkeerd vallen. Om over terechtwijzingen maar niet te spreken.

Wat hebben kinderen in de puberteit nodig van ouders? De belangrijkste aandachtspunten zijn: vrijheid, grenzen, liefde en erkenning.

Een puber heeft meer vrijheid nodig. Hij moet zijn vleugels uitslaan. Als vader of moeder erg bepalend zijn, geeft dat pubers te weinig ruimte om dingen op hun eigen manier te leren doen of om zelf een mening te vormen. Ouders dienen op tijd de teugels te laten vieren en aan te zetten tot zelf nadenken. Waar mogelijk krijgen pubers meer verantwoordelijkheid. Ook het dragen van consequenties hoort hierbij.

Naast vrijheid heeft een puber ook grenzen nodig. Pubers denken vaak niet goed na en kunnen nog niet goed plannen omdat hun hersenen nog niet zijn uitgegroeid. Tot die tijd zijn grenzen nodig omdat er anders dingen mis gaan. Zo zijn grenzen aan tijds- en geldbesteding, media- en drankgebruik belangrijk, met betrekking tot huiselijke zaken zoals taken doen of op tijd zijn voor het avondeten, als ook met betrekking tot godsdienstige zaken.

Ouders mogen gezag uitoefenen, zeker omdat zij de verantwoordelijkheid over het gezin hebben en er vaak meerdere kinderen zijn. Het komt voor dat ouders grenzen oprekken uit angst liefde te verspelen. Pubers pakken op hun beurt alle ruimte die ze kunnen krijgen. Daarom is het belangrijk dat ouders het samen eens zijn over grenzen die echt nodig zijn en die ook handhaven. Na een eerste uitleg kan er een kort en duidelijk ge- of verbod volgen. Pubers blijken zich doorgaans neer te leggen bij billijke grenzen.

Pubers hebben in de derde plaats ook liefde nodig, hoewel ze vaak uitstralen niets met ouders te maken te willen hebben. Toch betekenen ouders nog heel veel. Als ouders hem laat vallen, dan is het heel erg mis. Pubers blijven de steun van ouders nodig hebben, alleen wel op een andere manier dan vroeger. Knuffelen is meestal een gepasseerd station, maar er zijn meer manieren. Bijvoorbeeld door met woorden te vertellen dat zij van hem houden, door hem kort aan te raken, door hem te verwennen met een ontbijtje op bed (mits hij zoiets prettig vindt), door een aardig briefje voor hem neer te leggen bij late thuiskomst, door te groeten, door te luisteren als hij iets zegt. Aan dit soort dingen merkt een puber dat ouders het fijn vinden dat hij er is en dat zijn inbreng er toe doet.

Te midden van alle veranderingen is een puber erg op zoek naar erkenning. Misschien is dit wel het kernwoord in de puberteit: respect. Een puber vraagt zich af: 'Zie je me staan?' 'Houd je rekening met mij?' 'Waardeer je mij?' Onzekerheid wordt soms gemaskeerd met grove woorden en een om zich heen slaan teneinde zelf niet geraakt te worden. Het zelfvertrouwen is erg wankel, waardoor een puber zo gevoelig is voor erkenning.

Voor ouders is belangrijk om respectvol om te gaan met hun puber. Beter is het om een opmerking niet gelijk van tafel te vegen ook al slaat die nergens op. Pubers blijven meer in hun waarde als ouders reageren met: 'O.k., jij vindt dus dat... Dat kan zo zijn. Ik zelf denk er iets anders over.' Via vragen kunnen ze stimuleren tot nadenken en het vormen van een meer evenwichtige mening. Pubers denken namelijk vaak zwart-wit. 'Ik ben wel benieuwd hoe jij dit of dat ziet. Hoe kijk jij daar tegenaan?'

Een mogelijke valkuil is te verwachten dat pubers onmiddellijk openlijk hun fouten erkennen. Dit betekent gezichtsverlies en dat is moeilijk omdat het eergevoel toch al op scherp staat. Beter dan nog eens onder de neus te wrijven dat iets niet zo slim was, is het om het onderwerp gewoon te laten rusten en blij te zijn dat er überhaupt contact was. Hopelijk is door het gesprek een waardevol bouwsteentje toegevoegd aan zijn eigen mening.

Om uit de negatieve spiraal te raken, is het geven van complimenten belangrijk. Dat richt de aandacht op de positieve dingen. Ook al reageert een puber met een grom, complimenten blijven vaak wel haken. Het geeft hem de nodige erkenning. Tegelijk verandert hierdoor de sfeer. En het wordt het voor een puber aantrekkelijker om binnen grenzen te blijven.

Naast het bedenken wat een puber nodig heeft, is het goed als ouders naar hun eigen rol kijken. Omdat pubers tot wanhoop kunnen brengen, reageren ouders soms teveel uit boosheid. Soms zijn ouders te dwingend en geven ze pubers te weinig tijd om over te schakelen als iets niet mag. Het kan helpen om na een escalatie te bedenken hoe je een volgende keer beter kunt optreden en dit eventueel voor jezelf op te schrijven. Verder is veel wijsheid nodig om de juiste toon te treffen. Laten we steeds opnieuw om wijsheid van God vragen, Die mild geeft en ons onze onkunde niet verwijt. (Jac. 1: 5).

Tips voor omgang met een puber:

• Geef vrijheid, maar stel daarnaast duidelijke en billijke grenzen
• Geef erkenning voor zijn inbreng en kleineer hem niet
• Praat met je puber, niet tegen hem
• Geef complimenten voor de dingen die goed gaan
• Voorkom gezichtsverlies en geef hem tijd om zich te hervinden
• Laat merken dat je van hem houdt
• Kijk naar je eigen rol en bedenk welke dingen kunnen verbeteren
• Bid om wijsheid