Bemoeien van kinderen met elkaar

Wij hebben vijf kinderen in de leeftijd van 17 tot 6 jaar. De ouderen bemoeien zich met de jongste. De jongste wordt daarom iedere keer boos als hij door de oudere op zijn kop wordt gezeten. Wat doen we hieraan?

Ik denk dat dit een herkenbaar probleem is in veel gezinnen met meerdere kinderen. Oudere kinderen weten hoe het allemaal moet en denken dat ze dit een jonger broertje of zusje duidelijk mogen vertellen. Vanuit oudere kinderen gezien is het best logisch dat zij zich bemoeien met de opvoeding. Als oudsten hebben zij het eerst geleerd dat je niet met je schoenen op de bank mag, dat je niet zingt onder het eten, dat je eerbiedig je handen samen doet tijdens het bijbellezen en bidden, dat je aan de rechterkant van de weg fietst. Zij hebben er misschien ook al de zin van ingezien dat je dit soort dingen op deze manier doet. Ze zijn er dan ook als de kippen bij om onder de aandacht te brengen wat er allemaal schort aan het gedrag van een ander gezinslid. De jongste in het gezin moet veel dingen nog leren. Omdat de ouderen zo goed weten hoe het moet, zullen ze wel een handje helpen.

En toch is dat bemoeien helemaal niet goed. Omdat oudere broers of zussen geen ouders zijn en geen gezagsrelatie hebben. En omdat oudere kinderen meestal niet uitblinken in tactische opmerkingen.

Oudere kinderen zijn wel ouder, maar ze zijn geen baas over een jonger kind. Zij mogen de lakens niet uitdelen. Want een schip vaart niet goed als er meerdere kapiteins op een schip zijn. Als diverse bazen allerlei opdrachten geven van hoe het wel of juist niet moet, dan is de kans groot dat er verwarring ontstaat. Dat zie je als jan en alleman zich in een gezin met elkaar bemoeit. Er worden allerlei (ver)oordelen over elkaar uitgesproken. Daarmee dien je elkaar niet. Eigenlijk ben je vooral bezig met te zeggen hoe goed jíj het wel weet. Zelf de baas spelen maakt dat je wat hoger in de hiërarchie komt. En dat wil bijna ieder kind wel: meer voor het zeggen hebben thuis. Als je dat bereikt door een ander gezinslid op de kop te zitten, geen probleem. Natuurlijk kun je dat als ouder niet goed vinden. Alleen al omdat dit de sfeer schaadt, maar ook omdat dat het zelfbeeld van een jongste kind aantast. Al dat gevit en al die negatieve opmerkingen bevorderen het zelfvertrouwen bepaald niet.

Waarom bemoeien kinderen zich met elkaar? Soms omdat ouders steken laten vallen. Ouders moeten corrigeren, maar laten ongewenst gedrag maar doorsudderen. Het zou eigenlijk niet moeten dat de jongste dit of dat doen. Maar ja, hij is ook nog klein... Maar ja, ik ben moe... Die ruimte pikken de oudsten in en gaan zich bemoeien. Bemoeien treedt ook op als de gezagsverhouding niet duidelijk is. Kinderen zijn erbij gebaat als duidelijk is wie de baas is. Dat vraagt een actieve houding van ouders. Het oordeel van ouders is bepalend en de kinderen moeten zich daar niet tegenaan bemoeien.

Als het goed is, wegen ouders mee in hoeverre je iets van een klein kind kan vragen. Een kind van vier kan minder stil zitten dan een kind van 12. Ouders verlangen van oudere kinderen meer dan van jongere kinderen. Dat onderscheid maken oudere kinderen niet als ze zich bemoeien met jongeren. Ze leggen te hoge eisen op. Dat roept vervolgens verzet op. Oudere kinderen brengen hun commentaar ook bij voorkeur ontactisch, recht voor z'n raap. "Jij mag niet staan!". Dat is niet zo leuk om te horen. Een ouder zou bijvoorbeeld zeggen: "Kom maar Benjamin, even netjes zitten." En slaat de arm om hem heen. Als ik Benjamin was, zou ik liever ook niet luisteren naar het eerste.

Het geeft rust in huis als duidelijk is wie de touwtjes in handen heeft. Ouders mogen en moeten duidelijk maken dat het bemoeien moet stoppen. Als ouder heb je namelijk het gezag. Ouders kunnen gericht spreken over dit probleem. "Jongens, ik ben niet blij met hoe het tegenwoordig gaat in ons gezin. Jullie bemoeien je teveel met elkaar. Vooral met Benjamin. Het is voor hem helemaal niet leuk om steeds te horen wat hij niet goed doet. Ik wil afspreken dat als papa of ik erbij zijn, jullie hem niet meer vertellen wat hij allemaal fout doet. Stel je eens voor dat jij Benjamin was. Dan krijg je steeds te horen dat dit niet goed is en dat niet. Zou jij dat leuk vinden? We spreken af dat alleen papa of mama commentaar geven. En natuurlijk mag je wel van elkaar zeggen wat je goed doet".

Vaak realiseren kinderen niet dat ze bemoeien. Leg daarom de vinger erbij. "Nu bemoei je en zeg je iets dat niet zo leuk is. Zeg nu gelijk ook maar iets positiefs".

Het is belangrijk dat ouders consequent zijn. Bijvoorbeeld aan tafel. Als de een zich bemoeit met de ander, kun je de naam noemen van je kind, het aankijken en zeggen: "Weet je nog. Jij bent geen moeder!". Een volgende keer wordt het bijvoorbeeld: "Ik zie dat je graag moeder wilt zijn. Fijn, want dat betekent dan ook dat je straks mijn taken doet. Ik moet vanavond nog strijken. En natuurlijk opruimen in de keuken. Weet je zeker dat je dat wilt? Ik heb wel zin in een vrije avond!". "Niet?, mooi dan hoor ik graag andere dingen van je".

Het probleem is het consequent blijven. Je kunt de puntjes op de 'i' zetten, het gaat een tijdje goed en dan versloft het weer. Het bemoeien breidt weer uit. Dan moet weer een duidelijk signaal afgegeven worden. Want de sleutel om dit probleem op te lossen ligt echt bij de ouders.

Natuurlijk komen er situaties voor waarin ouders juist wel willen dat oudste kinderen het voor het zeggen hebben. Daarvoor moeten ze duidelijke aanwijzingen geven. Als oudere kinderen oppassen moeten de jongste kinderen wèl gehoorzamen. "Vanavond past Jan op. Zorg dat je naar hem luistert. Hij moet tevreden over jullie zijn. Ik vraag dat na.". Uiteraard moet er wat zwaaien als Jan problemen had, want Jan moet zich gesteund weten door zijn ouders.